Koncepcja utworzenia placówki muzealnej w Kole powstała w okresie II Rzeczpospolitej. Jednym z inicjatorów był Czesław Freudenreich, który jako dziedzic fabryki założonej w 1842 r. stworzył okazały zbiór rodzinnej produkcji porcelany, półporcelany, fajansu i majoliki. Niepowetowaną stratą było rozproszenie kolekcji Czesława Freudenreicha w okresie okupacji w latach 1939-1945. Pozostała część „zaginęła” po 1945 r.
W 1946 r. Decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu powstało Muzeum Rejonowe w Kole z siedzibą w Kościelcu. Na stanowisko kierownika powołano Jana Szczepankiewicza, który miał dbać o zabezpieczenie zwożonych do placówki przedmiotów o wartości muzealnej. Niestety, już w 1947 r. władze centralne zdecydowały o likwidacji tego typu państwowych muzeów terenowych. Zebrane muzealia przekazano do Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu.
W 1974 r. pojawiła się koncepcja zorganizowania Muzeum Ceramiki. W zamyśle inicjatorów miało ono obejmować nie tylko wyroby ceramiczne, ale zamierzano w istniejących zabudowaniach fabrycznych wydzielić część z zachowanym zabytkowym piecem do wypału fajansu, aby stworzyć tam skansen produkcji wyrobów fajansowych. Planowano także zaadaptować na cele muzealne willę Czesława Freudenreicha. Nie udało się sfinalizować tego zamierzenia, ale na izbę pamiątek, a potem na muzeum przeznaczono XIX-wieczną kamienicę znajdującą się przy ulicy Michała Kajki 44.
Od 1 lipca 1975 r. placówka rozpoczęła działalność pod nazwą Muzeum w Kole. Zgodnie z zarządzeniem nr 45/75 wojewody konińskiego z dnia 1 sierpnia 1975 r. połączono istniejące muzea: w Koninie, Kole, Słupcy, Turku, Pyzdrach oraz w Głuchej Puszczy i zaczęły one funkcjonować jako Muzeum Okręgowe w Koninie i jego filie.
W wyniku dalszych przekształceń organizacyjnych, na mocy kolejnego rozporządzenia wojewody konińskiego, od dnia 1 stycznia 1979 r., Muzeum Technik Ceramicznych w Kole było oddziałem Muzeum Okręgowego w Koninie, a od 1984 r. placówki muzealne w Kole, Słupcy, Turku i Pyzdrach uzyskały status samodzielnych jednostek podlegających terytorialnym organom administracji państwowej. W 2004 r. kolska placówka została wpisana do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Gminę Miejską w Kole jako samorządowa instytucja kultury, której statut działalności zgodnie z przepisami został zatwierdzony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
ZBIORY
Główny trzon kolskiego zbioru stanowi ceramika. W przeważającej części są to obiekty pochodzące z kolskiej Fabryki Fajansu, a ich uzupełnieniem są wyroby z innych wytwórni polskich i europejskich. Najcenniejsza jest ceramika, która powstała w pierwszych latach funkcjonowania fabryki w Kole (1843-1880), kiedy fabrykę prowadził jej założyciel Józef Freudenreich. Najtrudniej było pozyskać z prywatnych zbiorów właśnie te najstarsze muzealia, dlatego dla kolskiej placówki stały się bezcenne. Bogaty jest zespół wyrobów fajansowych i majolikowych produkowanych przez Augusta, a następnie Czesława Freudenreicha. Charakteryzuje się różnorodnością formy i bogatymi technikami zdobniczymi stosowanymi na wyrobach.
W kolekcji ważne miejsce zajmuje ceramika z okresu II wojny światowej, mimo, że produkcja w tym czasie była znacznie ograniczona, a uproszczone w formie naczynia fajansowe kierowane były tylko na lokalny rynek. Pozostała część kolekcji to obiekty przedstawiające produkcję od roku 1947. Szczególne miejsce zajmują tu prace Heleny Majewskiej, charakteryzujące się pięknem rękodzieła i nieszablonowym stylem. Na uwagę zasługują także wyroby projektowane przez Marię Zawielak-Hadaczek, które cechuje nie tylko atrakcyjne zdobnictwo, ale również oryginalność formy.
Dawne wzory zachowanej ceramiki kolskiej stają się unikatem na rynku artystycznym, dlatego przez muzealników jak i prywatnych kolekcjonerów traktowane są z dużym sentymentem. Przydatna staje się zatem wiedza o wzornictwie, formach i sygnaturach kolskich fajansów, wiedza, którą już dysponuje kolska placówka muzealna, a którą zamierza poszerzać i propagować. Jedną z form tej działalności będzie przekazywanie informacji na temat posiadanych eksponatów, ich cech i sygnatur, co może skłaniać do przeprowadzenia kwerend w prywatnych zbiorach. Na pewno znajdują się w nich cenne zabytki związane z historią Fabryki Fajansu w Kole lub inne „regionalia”, które mogłyby w przyszłości uzupełnić kolekcje muzealne.
